EPPKren zuzendaritzak argitaratutako idazkia dela eta
60ko hamarkadatik historia egin duten EPPKren idazkietara jotzen badugu, bertan azpimarratzekoak dira haien umiltasuna, haien argitasuna, horrek dakartzan borrokarako prestutasuna eta sakrifizio pertsonala, haien etika, haien sentikortasuna, haien elkartasun kolektiboa zein pertsonala kartzelatik ateratzeko orduan kasurik mingarrienekiko, haien errespetua mundu ororekiko, eta abar. Hori da bat-batean datorkidana.
Jon Iurrebaso Atutxa, euskal preso politiko ohia.
2017-ko urtarrilak 3
Hau esanda, ezer ez da berdin ezta berbera esateko ere, bistakoa den
moduan, eta are gehiago denboraren igarotzearekin. Hala ere, harritu egin naute
Kolektiboaren Zuzendaritzak sinatutako idazkian agertzen diren gauzetako batzuk.
Gehiago luzatu gabe, pertsonak, mugimendu, alderdi, Estatu eta beste batzuk
barnebiltzen dituzten eta bertan tratatzen diren hainbat auzi komentatzera pasako
naiz. Horrela ba, zenbait punturen gaineko nire iritzia emango dut ez-adostasunerako
eta adierazpen askatasunerako eskubideak aintzat hartuz, eta ETAko preso ohia naizen
heinean aipatua sentitzeagatik, eta baita, maila pertsonalean ere, Amnistiaren Aldeko
eta Errepresioaren Aurkako Mugimenduko militantea naizen heinean. Arrazoiren
batengatik pentsatu da eztabaida honek publikoa izan behar duela eta arrazoi
horregatik nik ere publiko egiten ditut nire gogoetak.
Fase politiko berriaren hasierari dagokionez.
Ez dut uste modu publikoan azaleratu zenean orain dela 5 urte izan zenik, baizik eta
orain dela 7. Altsasuko prentsaurrekoa eta aste batzuk geroago, 2009aren bukaeran,
ETA erakundeak ondorioztatu zuen Ezker Abertzaleak erabakia hartua zuela… Hala ere,
Anoeta eta gero, 2004an eta “gatazka kaleetatik atera behar da” lemapean, kontua
nahiko mazeratuta zegoen.
Estatuak gu, presook, eta gure hurkoak erabiltzen saiatu dira gatazkaren
konponbiderako prozesuan harriak jartzeko.
Gatazka baten gainditzerako, eta are gehiago gurea bezalako batean, zeinean bi Estatu
dauden herri okupatu baten kontra, hiru irtenbide baino ezin dira egon. Bat elkarren
arteko akordio batera heltzeko negoziazio bat izango litzateke. Holakoetan (orain arte)
beti irabazten dute Estatuek. Beste aukera bat izango litzateke alde baten garaipena
eta bestearen porrota. Hirugarrena aldeetako baten errendizioa edo uztea izango
litzateke. Egia da ere gauzak konplexuagoak direla formetan, baina ez edukietan.
Bestalde, Estatuek ez dute gehiago presionatzen gaur kartzelariek ETAren ekintzei
erantzuteko kartzela guztietan jazartzen gintuztenean baino gehiago. Garai haietan
(Espetxeetako GAL sortzeko saiakerak baino lehenago eta geroago) jazartzen gintuzten
(termino suabea), ez garaile sentitzen zirelako edo mendekuagatik, baizik eta bloke
baten irudia ematen zuen eta erdizka ez zebilen Kolektibo batua, solidarioa eta
borrokalaria ikusten zuelako.
Beste alor batean, ez dirudi gatazka bat bere alderdi guztietan indarrean irauten baldin
badu, gatazkaren ondorioei buruz hitz egin behar izatea hau bukatu izan balitz bezala.
ETAren kanpaina politiko-militarra bukatu da, baina inolaz ere gatazka. Ehunka
militantek gogorarazi dugu epaitegi zigortzaileen aurrean puntu nagusia ez zela
ETArekin amaitzea. Huts barkaezina. Hor ez zen gatazka bukatzen. Gatazka, orainaren
eta etorkizunaren zati handi batean, Euskal Herriaren eskubide nazional eta sozialen
gauzapenarekin amaituko zen.
Orain dela 5 urte ETAk bukaera eman zion bere kanpaina politiko-militarrari eta
Frantziako eta Espainiako Estatuen errepresioak biktima berriak eragiten jarraitzen du
egunero. Gaur atzo bezala kartzelaratzen gaituzte, isunak jartzen dizkigute, eraso
egiten digute, iraintze gaituzte, gure izaera eta identitatea ukatzen digute, Estatuaren
biolentzia, bakarra, onartzera behartzen gaituzte.
Errepresioa planteatzen da presoen eskubideen eta askatasunaren aldeko dinamika
sozialaren ahultzearen zergati zuzen gisa.
Ez dut uste errepresioa denik ahultze honen zergati nagusia, bazik eta gehiago dela
borrokarako, mobilizaziorako eta langa 1977. urtean bezain altu jarriko duten ekintza
irmoagoak aurrera ateratzeko pizgarrien falta.
Hemen ez dago aitzakiarik. Alderdien lege espainiarra onartzeko ez zuten buruhauste
handiegirik izan presoak ateratzeko borroka sustatu ez duten berberek. Ezker
Abertzalea ez dela gai izan dioen horrek… Hemen ez dira sartzen preso, deportatu eta
iheslarien gaiarekin, gehiago edo gutxiago, ahalegintzen diren milaka pertsona. Ezker
Abertzale Ofizialaren egiturak eta zuzendaritza izan dira hori indartu ez dutenak beste
gauza batzuk bultzatzen zituzten bitartean, adibidez Ezker Abertzalearen
antolakundeen desagerraraztea, herri mugimendua biluzik uztea, borroka
instituzionalari lehentasun osoa ematea, hau herri mugimenduaren, mugimendu
sozialaren eta askapen mugimenduaren zerbitzupean bere osotasunean egon gabe.
Gatazka kaleetatik ateratzearena, “hori mahai baten inguruan konponduko dela”-rena,
“badirudi badagoela komentatu ezin den zerbat”-ena… Mahai gehiegi eta sekretismo
handiegia. Dena egoera honetara ailegatzeko. Eta esperientziak ez ziren falta
okupatzen gaituzten Estatuen partetik gerta zitekeena jakiteko.
Nazioarteko Komunitatea gure alde zegoela esaten ziguten (beste bat lasaitzeko).
Herriak ez badu irrikatzen duena konkistatzeko parte hartzen, gaizki goaz. Eta
Nazioarteko Komunitateaz hitz egiten dugularik, azkenean datorrena pertsona
entzutetsuek eta prozesuen laguntzaile edo bitartekariek, egiaztatze taldearen
sinadura batzuk daramatzan idazki bat da… Zertarako? Ezertarako ez amaiera idatzita
zegoelako. Baina, “zerbait egongo da esaten dutenean”. Egituretan delegatzeak
eramaten gaitu, adibidez, asanblada baterako internet bidez bozkatzera. Zelan eman
daiteke iritzia, eztabaidatu eta bozkatu batzar batean baina internet bidez?
Kalifikatzaileak norberarentzat uzten ditut. Ba gisa honetan doaz gauzak.
Zailtasun handiak edo erabateko ezintasuna Ezker Abertzalearen hausnarketa eta
erabakietan parte hartzeko.
Ni 2011n irten nintzen azkenekoz eta badakit zer eztabaidatzen zen. Kartzeletara
eztabaidarako batezbeste zer heltzen zen ere kalkula dezaket. Beste kontu bat da
zeintzuk ziren kartzeletara norbaitek helarazten zituen materialak (eztabaidetarako
informazioa, kontrasteak…). Baina historiako egoerarik kaxkarrenetan ere eztabaidatu
egin da. Salbuespenak ez dira araua. Eta ez diot pista gehiagorik emango jakin behar ez
duenari. Noski, Ezker Abertzale Ofizialak denbora gehiago galtzen baldin badu gai
ezberdinetan, makoak gelditzen diren moduan gelditzen dira: ia-ia bakoitza berera eta
eustera.
Iosu Uribetxeberria kaleratzeko borroka.
Idazkiak borroka espontaneoa izan zela dio. Orain oso gutxi 117 egun iraun duen
txandakako gose grebaren moldea hartu duen beste borroka espontaneo bat egon da,
eta bitarteko guztien bidez saiatu dira isilarazten. Bitxia da honi aipamenik ez egitea.
Borroka hau Aitzol Gogorza larri gaixoa dagoen presoaren (berriki ospitaleratua izan
dena berriz) gose grebarekin hasten da, eta beste kartzela batzuetan jarraitzen du.
Ondo dakit kartzelan dauden kide batzuek ekimen honen berri izan zutela dagoeneko
bukatuta zegoenean.
EAren ildoarekiko disidenteak diren erakundek presoen egoerarekin eta
etorkizunarekin egin dute bandera.
Presoez aprobetxatzearena lehen eskumako nazionalistek esaten zuten, euskaldunak
izan ala ez, eta sistema espainiarraz ala frantziarraz aprobetxatzen den gizaseme oro.
Bitxia da, AMNISTIA aldarrikatzea preso, deportatu eta iheslariak kaleratzeko zein
Euskal Herriaren askapen nazional eta sozialaren gauzapenerako aterabide bakar gisa,
presoez aprobetxatzea da? Eta hori esaten dute historikoki eta atzo arte hori bera
mantendu dutenek? Ala garai berriek gure helburuak ere aldatu dituzte? Norbaitek
presoekin bandera egiten duela dioen akusazio hau oso larria da. Kontuz ibili behar da
esaten denarekin.
Kalean, hemen, ez dago ongia eta gaizkiaren gainetik dagoen deus. Inor ez da inoren
jabe. Inork ezin du bera bezala pentsatzen eta jarduten ez duena difamatu ez dakit
zeren oinordekoa dela sinesten duelako. Zer dela eta horrenbesteko larderia? Zeren
beldur dira batzuk? Beldur izan behar da etsaiarena, burgesiarena, azkenean sistematik
borroka egiten dutenengandik baino hurbilago daudenena. Gaur egun dena asmatuta
dago eta munduan bizi izan diren egoeren kopia txarra egiten ari denik badago.
Eskizofreniko bihurtzen ari dira sistemarekin adeitsuak izateagatik. Kalean badago
gezurretan ibiltzera hain ohituta dagoenik, ez direla gai akusazio iraingarri baten
gezurra kalibratzeko. Ematen du batzuei berdin zaiela dena zapaltzen gaituztenen
atseginekoak izateko.
Akusazio hau ez zaio PNVri egiten, dispertsioaren muntaiarekin kolaboratu zuen hori,
edo Azcarragari, Justizia Sailburua izatera iritsi zena zipaioek euskal militanteak
torturatzen zituzten bitartean. Eta Ezker Abertzale Ofizialaren jarrerekin ados ez
dauden eta beste jarrera batzuk mantentzen dituzten ENAMeko betiko militanteei eta
ETAko militante ohiei edozein gauza leporatzen zaie. Kalean, EAOren egituretatik
esaten da argitzen ez den jendea dela, lehenengoetara itzuli nahi duen jendea dela,
pikoletoekin zerikusia duen jendea dela, programarik gabeko jendea dela, EAren
zatiketa nahi duen jendea dela… Ezin da horrenbesteko gorrotoa erakutsi EAko
militante ezagunen aurka eta etsaitzat hartu. Ez da Ezker Abertzale Ofizialak PNV edo
PSOEri ematen dion tratua.
Kolektiboaren ekarpenak.
Gernikako Akordioa. Ez dakit ze punturaino eztabaidatu zen gai hori kartzeletan (ez
daukat daturik), baina edozein kasutan, ezustean, AMNISTIA aldarrikatu zuen (aldaketa
kontu bat, presoek sinatu dezatela eta amnistia jarriko dugu). Gerora, batzuek zein
besteek barreneko kajoian sartu zuten, azken atearen atzean. Eta hemen ez da
kontutan hartu behar Kolektiboak egin duena eta egin ez duena, asko ala gutxi egin
bazuen, besterik ez genuen falta. Baina akordio honetan parte hartzea baino gehiago
uste dut amnistia terminoa erabili zela Kolektiboak aipatutako akordioa sinatu ahal
izateko, gero sinatzaile guztiak inplikatuko lituzkeen interbentzio ildorik aurrera
eramatea bultzatuko lukeen dinamika bat sortu ez zelarik. Hobe norbaitek,
Kolektiboari dominak jartzea baino, azalpenak emango balitu, Kolektiboak dominak
soberan dituelako eta gainera ez lituzkeelako jarriko.
Eusko Jaurlaritzaren Bake eta Elkarbizitzarako Idazkaritzak komunikazio bana
bidaltzen dio preso bakoitzari eta ez Kolektiboaren ordezkaritzari.
Gauza bat, noiztik deitzen dio Ezker Abertzaleak Eusko Jaurlaritza gobernu
baskongadoari?
Idazkian aipatzen da ere bai egituretatik pasatu gabe preso bakoitzari materiala
bidali izanaren kontua, irakurketa ezberdina egin eta ETAk hartutako erabaki
estrategikoarekin desadostasuna erakusten dutenen gaia, EAren erabakiei aurre egin
eta presoak haien bandera bihurtu dutenena…
Lehenengo kontuari, EPPKren Mintzakidetzari zuzentzearena, munduari buelta
txingoka ematea bezalakoa da. Hitz egin dezagun argi. ETAko militanteak eta euskal
preso politikoak orokorrean, militante helduak dira, irizpide propioa daukatenak, gerri
onekoak eta ongi lehiatuak. Norbaitek informazio orokorra eta propioa bidaltzen badie
hainbeste esamesa eta gezurren aurrean bere burua ezagutzera emateko, Amnistiaren
Aldeko eta Errepresioaren Aurkako Mugimenduaren kasuaren adibidean bezala, zein
da arazoa? Ez al da egia beti eskatu dugula informazio orokorra eta partikularra gure
auzo, herri, eskualde eta antolakunde anitzetan? Zenbat eta gehiago irakurri idazkia
orduan eta harrituagoa gelditzen naiz. Eta, edozein kasutan, idazki hauek iristen
badira, zelan ba ez direla beste batzuk iristen, hausnartzeko eta eztabaidatzeko
beharrezkoak direnak, adibidez? Gauza nahikotxo ez dira hemen koadratzen logika
sinple baten barnean.
Bigarrenari. Batzuok EAOrekin desadostasunak eduki ditzagun zilegia, justua,
osasuntsua eta normala da. Ala ulertzen ez dugunean edota gainera ados ez
gaudenean denari amen dioen kuadrilla bat nahi al dugu? Eta ez naiz soilik nire
belaunaldiko jendeari erreferentzia egiten ari. Adin eta kondizio guztietako jendea.
EAren egitura ezberdinetan jatorri anitzak dituen jendea. Jende ezaguna eta atzo arte
errespetatua.
ETAren erabaki estrategikoarekin bat egiten ez dutenen gaiari buruz.
Gaur egun hobe gutako bakoitzak beretzat gordetzen badu zer pentsatzen duen ala
geuk kriminalizatuko ditugu gure buruak. Horrela egin dute gurekin EPPKren
Zuzendaritzaren idazkiaren egileek. Batzuk hartutako erabakiaren alde ez daudela
esateak (eta zerrendak egiteak eta seinalatzeak), beste batzuk borroka armatuaren
jarraipenaren alde daudela esan lezake. Suarekin jolasten dutenei ohartarazpenik ez,
konstatazio bakarra baizik: denaz paso egiten duenik badago eta bere ezintasunean
harropuzkeriaz itsutzen da. Kontu txarra.
Kanpaina armatuaren bukaerari buruz.
Berriz ere esan beharra dago estrategia politiko-militarra barnebiltzen zuen borrokaren
bukaera ez dela gatazkaren amaiera, hau konpontzea lortu ez bada. ETArekin bukatzea
ez da gatazkaren amaiera. Ezta ETAk alde bakarrez borroka armatua bertan behera
uzteak ere ez du gatazka konpontzen. Gatazka egoera honen aurrean, bi aukera ditugu.
Defentsarako bitarteko bat alde batera ez uztea eta Euskal Herria, herri mugimendua,
langile mugimendua eta abar eraikitzen jarraitzea. Eta orainetik aurrera
desobedientziaren alde apustu egitea bere ondorio guztiekin. Horrek esan nahi du
momentu zehatz honetatik aurrera pentsatzen jarri behar dugula garai gogorrak
pasatzea tokatzen zaigula. Kontzientziatu behar gara isunak ordaintzeko, zureak ala
auzokidearenak. Pentsatu behar dugu kotxea kenduko dizutela (baldin badaukazu), eta
abar. Kontzientziatzeko garaia da, kontua aurrera doala eta gero eta gehiago
arriskatzeko beharra egongo dela, borroka horren protagonistak sentitu…
Bestea honakoa pentsatzean datza (eta ez inuzenteki, ez baitago horrelako ez
gaitasunik): Espainia eta Frantziatik alde egiteko daukagun eskubide zilegiaren aurrean,
Estatuek onartuko dutela gure jarrera, gure erabakia, alternatiba demokratikoa delako.
Eta, noski, Estatuek aldaketa txiki bat egingo dute euren konstituzioetan eta alde
egiten utziko digute. Hau argitzen ez bada, norbait tranpetan ari da. Noizko argi hitz
egin? Noizko egia kontatu egoera bakoitzean? Bada, Ezker Abertzale Ofizialetik herri
akordioak egin nahi dituztela PNVrekin. Independentziaren alde izango da? Ba ez,
PNVk esan duelako ez dagoela horretarako prest. Aldi berean, bere klasea, burgesa,
ondo bizi da merkatuekin eta gozatzen dituen baldintzekin. Ez du galtzaile aterako den
abenturarik behar. Ez dira maila sozialeko akordioak izango, ez? Agerikoa da ezetz.
Ontzat emango genuke batzuen elkartzea, batzuen hurbilketa, batzuk ateratzea…
Eta beste batzuek isolamenduan jarraituko dute. Ez da ulertzen bakoitzak nahi duena
egiteko erabaki kolektiboa, kontutan izanda zein den etsaiaren politika, zeinean sudur
puntan jartzen zaiona egingo duen nahi dituenekin. Ez dut batasun eta elkartasun hori
ulertzen. Preso larri gaixoak ezin baditugu atera ez dakit ze elkartasun mota izango
dugun Kolektibotik okerren daudenekin, gainera, batzuek, 20 urte beharko dituztenean
hirugarren gradura sarbidea lortzeko eta 30 baldintzapeko askatasunerako. Eta urte
horietan guztietan zehar ez zaitez mugitu bestela ez duzula progresiorik izango
graduetan zenbait onura eskuratzeko. Ondorioz, erabakia kolektiboa eta aplikazioa
indibiduala izateak ez digu ezer konpontzen.
Salaketaren eta damuaren marra gorriak bezala. Ez al dira marra gorriak elkartasuna,
defendatu beharreko zintzotasun pertsonala eta militantea, gure borrokaren izaera
militantea eta ondorioz preso politikoen gure izaera? Bestetik EPPK beti saiatu da
duina, humanoa eta solidarioa izaten zenbait kasu pertsonalekin, bere espetxe ildo
politikoa apurtu gabe. Zentzu horretan ahal izan duen guztia egin du premiazko eta
atzeraezinezko eran kartzelatik irteteko beharra zeukaten kideak kaleratzeko. EPPKk
esaten bazuen urlia kalera zihoala, kalean galdetu ere ez zen egiten. Hori zen kalean
behar zen gardentasuna, EPPKk irabazitako konfiantzak hori posible egiten zuelarik.
Bukatzen joan behar dudanez, bizpahiru gauza komentatzea.
Sortu Bidea.
ETAk egin zuena, su etena deklaratzea eta armak entregatzea alde batetik, eta Sortuk
egin zuena bestetik, alderdien legea asperraldira arte onartu zuenean, ez da EPPKri
Sortu Bidea eskaintzea bezala, denek espainolei eta frantsesei men egitea bilatzen ez
badute behintzat. Ez dago duintasuna, batasuna eta elkartasuna mantentzerik espetxe
araudia onartzen, bakoitzak aukeratu eta egin dezakeenaren oinarriaren azpian. Era
horretan aipatutako hiru premisak hausten dira. Eta hori gainean eraman behar da
urtetan zehar.
Badirudi ia debekatuta dagoela deportatu eta iheslariei buruz hitz egitea. Ez dakigu
ondo zergatik baina horrela da. Kide horietako askok ez dauka inolako dokumentazio
legalik. Beti ezin dute lanik egin. Landutako iheslari aurpegi iraunkorra dute. Askok 30
urte baino gehiago daramatza, literalki, bizitza bilatzen. Batzuei buruz ezin da jakin
nondik dabiltzan, errepresioaren aurrean mugitu behar baitira. Zer egingo dugu
errefuxiatu izaera onartuta ez daukaten euskal hiritar horiekin, dena eta gehiago eman
zuten horiekin? Guk errefuxiatuak ditugu Granadako inbasioa baino lehenagotik,
Afganistango gerrak baino lehenagotik, Ruandakoa, Nigeriakoa, Eritreakoa, Etiopiakoa,
Jugoslavia zaharrekoa, Irak, Libano, Libia, Siria… Ezker Abertzale Ofizialean galdetu
dezagun eta ea, orokorrean, zenbatek eta zer esaten diguten euskal deportatu eta
iheslari politikoei buruz. Ikaratuko ginateke. Eta errua enteratzen ez den jendearena
izango da, ez dela mobilizatzen, ez? Gai hori, batzuek, lur azpian daukate ez delako
EAOren parametroetan sartzen. Ez daude horretara. Gogaikarria da. Ez dauka
konponbide errazik…
Azken aurreko afera bat EPPKren Zuzendaritzak sinatutako idazkiaren autoretzaren
inguruan. Ezaguna da gaur egun EAO zuzendaritza Sorturen eskuetan dagoela. ETAk
esan zuen orain daukan aparatu bakarra zuloen zigilatzerako zela. Gaur egun, horrek
esan nahi duen guztiarekin, Sortuk Ezker Abertzale Ofizial osoaren gidaritza egiten du,
modu irekian edo teilakatuan. Ez da zentzugabea pentsatzea zerikusia izango duela
EPPKren Zuzendaritzak bere egiten duen idazkiarekin. Edozein kasutan, eta
garrantzitsuena, ikus dezagun ze ondoriotara heltzen den EPPK bera. Ez dugu presarik
izango 5 edo 7 urte, ikuspegiaren arabera, kostatu denaren aurrean. Kasu guztietan,
errespetua.
Presoak ateratzeko eta deportatuak eta iheslariak ekartzeko modu bat dago. Ezker
Abertzalea kontzientziatzea da eta Ezker Abertzale Ofiziala lehenago tamainako
eginkizunerako. Eta gero antolatuta dagoen oro. Jendartea bere osotasunean, eta
berpiztea, garaietara egokituz, 77.eko amnistiaren aldeko mobilizazioak. Egia da
diktadura amnistiatzeko baliogarria izan zela eta GRAPOko militanteak geratu zirela
kartzelan, baina euskal preso politiko guztiak atera ziren, presioak Estatua estutzen
zuelako. Ez dago beste modurik, Estatuko benetako botereek maniobra hau edo bestea
egitea interesatzen zaiela ondorioztatzen badute salbu.
Herri osoaren inplikazioa gabe, batzuei gehiago gustatu ala besteei gutxiago, ezin
izango ditugu atera. Ez da oso azkarra izan behar ondorio honetara iristeko. Zintzoki
posiblea dela pentsatzen dut. Beste bat izango litzateke, bizitzera, gutxi gelditzen dela,
eta ezikusiarena egitera herrikideen aurrean, Euskal Herria egoera okerrago batean ez
egotea posible egin duten eta dena eman duten militanteen aurrean. Gure eskuetan
dago.
Eta bitartean, ezinezkoa egitera Euskal Herria sozialista eta independentea lortzeko.
Borroka da bide bakarra! AMNISTIA OSOA! Aurrera beti!