ahötsa_

1936ko uztaileko estatu-kolpearen ondoren, langile-klasearen aurkako errepresioak gradu handia lortu zuen Nafarroan. Berehalako gerraostean agertzen den panorama suntsitzailea da: sindikatuak, elkarteak eta alderdiak legez kanpo utzi eta jazarri egin zituzten, eta horrek kultura sindikala eta herri-klaseek eta langileek parte hartzeko, elkartzeko eta aisiarako dituzten moduak deuseztatzea ekarri zuen, esplotazio-erregimen basatiaren mende baitzeuden. Horri esker, frankismotik erauzitako elite berri eta zaharrak eroso aberastu ahal izan ziren.

Nafarroan, 21.448 langile bortxatu daude. Horien erdiak Baztan-Bidasoan edo Erronkarian mugako gotorlekuak eta mendiko errepideak eraikitzen parte hartu zuten, eta, aldi berean, eraikuntzako langileen %50 ziren. Trenbide-azpiegituren eraikuntzak ere eskulan bortxatu ugari xurgatu zuen Altsasu-Gasteiz eta Castejón-Zuera. Estatu frankista eta haren erakundeak izan ziren onuradun nagusiak, esklabo-lanaren ondoriozko gainbalioak ateratzeari dagokionez, sektorea nazionalizatu ondoren armada bera edo RENFE kanpoan.

Gaur, Memoria Demokratikoaren etorkizuneko Legearen aurrean, EGIA, JUSTIZIA eta ERREPARAZIOA eskatu besterik ezin dugu egin, lan esklaboaren errealitaterako ere bai. Eskaera hori, lehenik eta behin, Espainiako Estatuari eta egungo Gobernuari erantzukizunak hartzeko eskatzean oinarritzen da, Nafarroan hainbat azpiegitura eraikitzeko lan esklaboaren zuzeneko erabilera ahalbidetu zuen beharrezko engranaje legal eta instituzionala ezartzeagatik. Bigarrenik, enpresek, proiektatzen diren ongileen iruditik urrun, lan esklaboaren kontura aberastu ziren, eta, gaur egun, etekinak langile-klasearen prekarietatearen eta osasunaren bidez zabaltzen jarraitzen dute. Horrenbestez:

EGIA eskatzen dugu; Espainiako Gobernuak lantokiei, egindako obrei eta lan behartuak egin zituzten langileei buruzko dokumentazio guztia aurkez dezala.

JUSTIZIA eskatzen dugu frankismoak egindako gizateriaren aurkako krimenen multzorako, preskribaezinak eta nahastezinak, goseak, doitzeak, estutzeak edo istripuek eragindako heriotzak barne.

Eta ERREPARAZIOA eskatzen dugu. Esklabo-lanaren biktimei eta haien senideei eragindako kaltea konpontzeak esan nahi du Estatuak publikoki aintzatetsi behar duela egindako krimena, eta, horrekin batera, eremu publikoari buruzko oroimen-politika bat egin behar dela, esklabo-lana egin zen tokiak oroimen-leku gisa identifikatzeko, bai eta leku horiek herritarren artean zabaltzeko ere. Konponketa horrek, halaber, Estatuak eta enpresa onuradunek esklabo lanaren zuzeneko biktimak eta haien senideak konpentsatzea ekarriko luke, Alemanian egin zen bezala.

Oroimenaren lege berriak hiru oinarri hauek izan behar ditu oinarri, hots, elkarte memorialistak aldeztu dituztenak, eta gaur ere gureak. Ez ditugu onartuko, halaber, frankismoari eta haren eliteei buruzko jarrera erreboltistak, erregimen frankistari karga kriminala kendu nahi diotenak, porrot egin duten politika ekonomikoak, ez eta 1936ko uztaileko estatu-kolpetik aurrera egindako errepresio eta ezabatze fisiko sistematikoa ere.